Groen gas als schakel in de Limburgse energietransitie

Door onze partner LLTB

In de regio Noord- en Midden-Limburg wordt hard gewerkt aan de verduurzaming van de energievoorziening. Gemeenten en de agrarische sector trekken daarbij steeds vaker samen op. Een belangrijke pijler in die samenwerking is de productie van groen gas met gebiedsgerichte mestverwaarding, waar afgelopen jaar een verkenning naar geweest is in de kop van Noord-Limburg. Dit op initiatief van wethouder Rodoe van de gemeente Mook en Middelaar.

Holger Rodoe, wethouder Duurzaamheid, Natuur en Milieu van de gemeente Mook en Middelaar, en  bestuurlijk trekker groen gas binnen de Regionale Energiestrategie (RES) Noord- en Midden-Limburg, is groot voorstander van groen gas. ‘Groen gas biedt een realistisch alternatief voor duurzame energieopwekking, zeker ook in gebieden waar grootschalige wind- of zonneparken lastig inpasbaar zijn, vanwege bijvoorbeeld natuurgebieden en bebouwde kernen. Zoals bij ons in Noord-Limburg.’

 ‘We moeten hier zoeken naar oplossingen die passen bij het landschap en de omgeving’, vertelt hij verder. ‘Groen gas sluit daar goed bij aan. De bestaande gasinfrastructuur biedt bovendien kansen om de energietransitie op een haalbare en betaalbare manier door te voeren. We hebben een fantastisch netwerk liggen in ons land, laten we dat benutten.’

De wethouder kwam drie jaar geleden voor het eerst in aanraking met groen gas toen hij een kijkje ging nemen bij de mestvergister van GroenewoudGas in het Brabantse Sint-Oedenrode. ‘Dat bezoek maakte veel indruk. Het is niet alleen maar een kwestie van “we hebben te veel mest en daar willen we iets mee”.  Vanuit zijn achtergrond als milieuplanoloog zag hij meteen de koppeling tussen de voordelen die de productie van groen gas met zich meebrengt. ‘Er is een mestoverschot en je kunt dat gaan uitrijden op het land, of beginnen met het kijken naar wat we ermee kunnen. Hoe kunnen we er een meerwaarde uit halen? En daar zag ik dat heel goed. Ik zie hoe groen gas met gebiedsgerichte mestverwaarding niet alleen kan bijdragen aan de lokale energietransitie, maar ook aan de oplossing van andere maatschappelijke vraagstukken zoals stikstofreductie, verbetering van de bodemoppervlakte- en bodemwaterkwaliteit en tenslotte ook de woningbouw.’

Volgens Rodoe heeft het allemaal bijkomende positieve effecten. Ook kan de productie van groen gas bijdragen aan het vraagstuk rondom groene CO₂. ‘Groen gas draagt niet alleen bij aan onze energievoorziening, maar helpt ook om de CO₂-uitstoot te verlagen. De koppeling met groene CO₂ is interessant, maar vraagt wel zorgvuldigheid – zeker als het gaat om certificaten en compensatie. Voor mij is het belangrijk dat de klimaatwinst echt in de praktijk plaatsvindt, niet alleen op papier.’

Daarnaast behouden we met groen gas ook nog eens dat we de koeien leuk in de wei zien staan. De landbouw is allesbehalve het probleem hierin, maar juist een belangrijk deel van de oplossing.’

De RES is ooit landelijk opgericht om te kijken naar zonne- en windenergie. ‘Die mindset hebben we een beetje moeten veranderen, zodat iedereen openstaat voor groen gas, maar inmiddels is het thema stevig ingebed en is een routekaart gemaakt.’ Deze komt voort uit een verkenning die afgelopen jaar is gestart en onlangs  is afgerond. De wethouder was de initiatiefnemer hiervan. De LLTB was de trekker van de verkenning in de vier gemeentes en heeft dit samen met Groenewoudgas en Enter Next Level uitgevoerd. Er is onder andere onderzoek gedaan naar de beschikbaarheid van mest en het aardgasverbruik in de regio, inbedding, kosten en baten, geschikte locaties en voorwaarden waaraan voldaan moet worden om de productie van groen gas te realiseren. Aan de verkenning hebben meerdere partijen en gemeenten zich gecommitteerd. Naast de gemeente Mook en Middelaar doen ook Gennep, Bergen en Berg en Dal mee. ‘Ik ben blij dat er nu in de vier gemeenten potentie ligt om de productie op te starten, maar we hebben de boeren nodig. Het is dan ook goed dat we het gesprek voeren, want ik kan wel vertellen hoe goed groen gas is, maar de agrarisch ondernemers zitten met vragen. Vragen die ik niet kan beantwoorden, maar bijvoorbeeld de LLTB wel. De LLTB heeft dan ook een belangrijke bijdrage geleverd aan deze verkenning en de onderzoeken. Die samenwerking en ondersteuning van elkaar is erg belangrijk.’ Inmiddels hebben 72 boeren in de vier gemeenten tijdens de verkenning kenbaar gemaakt dat ze interesse hebben in het produceren van groen gas.

Ondertussen heeft de gemeente niet stilgezeten en is zelf ook gaan kijken hoe de productie van groen gas in Noord-Limburg gerealiseerd kan worden, onder andere door locaties in kaart te brengen. ‘Daarbij moeten we bijvoorbeeld kijken naar de infrastructuur, vrachtwagenbewegingen, afstand tot natuur en woonwijken, de hoeveelheid mest. Het is een packagedeal die zeker mogelijk is en waar veel potentie in zit.’

Vol enthousiasme vertelt de wethouder verder. ‘Ik wil de uitvoering en locaties echt gaan realiseren. De wens is er om in 2030 zo’n 5 à 6 locaties te hebben in deze regio. Dat wat ik in Sint-Oedenrode heb gezien, ook in bijvoorbeeld Gennep of Venray komt. En dat ik de inwoners van de deelnemende gemeenten mee kan nemen, kan laten zien wat er gebeurt en eventuele twijfels bij hen weg kan nemen. Dat de productie van groen gas echt iets van de regio wordt en van iedereen die daarin woont, werkt en leeft.’ Ook vanuit de provincie Limburg groeit de steun. In  de recent gepubliceerde plannen van de Provinciale Energiediensten Maatschappij (PEM) is een investering van dertig miljoen euro opgenomen voor de ontwikkeling van groen gas, met als doel om in de komende jaren vijftien tot twintig vergistingsinstallaties te realiseren. ‘Dat is een ambitie die precies aansluit bij wat wij in Noord- en Midden-Limburg willen’, aldus Rodoe.

Belangrijk is volgens hem dat boeren de kans krijgen om mee te doen. ‘De agrarische sector heeft behoefte aan toekomstperspectief. Ik heb diep respect voor de ondernemers die de keuze maken om mee te doen aan de stoppersregelingen, maar ik hoop dat er zo min mogelijk boeren gaan stoppen en we een stabiele agrarische sector in de regio houden.’

‘Ik zie gelukkig ook dat de belangstelling onder jonge boeren om door te gaan opvallend groot is. Er is echt een generatie die vooruit wil en openstaat voor innovatie. Groen gas kan een stabiele bron van inkomsten worden, zonder dat bedrijven hun kernactiviteiten hoeven op te geven. Bovendien blijft de veestapel dan deels behouden en dragen de boeren direct bij aan de verduurzaming van hun omgeving.’

Een grote uitdaging die bij de plannen voor groen gas productie komt kijken, ligt volgens Rodoe niet zozeer in de techniek, maar in de procedures. ‘Vergunningsprocessen en regelgeving maken de realisatie van vergisters complex en kosten veel tijd. We proberen daarom binnen gemeentelijke en provinciale omgevingsvisies ruimte te creëren voor dit soort initiatieven. Dat voorkomt dat projecten straks vastlopen in bureaucratie.’ Ook het creëren van draagvlak bij inwoners blijft een belangrijk aandachtspunt. ‘Maar als mensen met eigen ogen kunnen zien wat de productie inhoudt, hoe het werkt en wat het ook voor hen en de verduurzaming van hun omgeving kan betekenen, ben ik ervan overtuigd dat we de burgers hierin meekrijgen.’

Naast de productie van groen gas wordt ook nagedacht over de inrichting van lokale energiegemeenschappen. Rodoe ziet daar veel potentie in. ‘Vanuit de verkenning is gekeken naar hoe we dit kunnen vormgeven, maar dat volgt in de volgende fase. Maar wanneer inwoners kunnen deelnemen of financieel meeprofiteren van een installatie, groeit het draagvlak. Dat principe werkt al bij wind- en zonneparken, en kan bij groen gas net zo goed.’ Hij pleit er dan ook voor om lokale energieopbrengsten zoveel mogelijk in de lokale gemeenschap te laten terugvloeien, bijvoorbeeld via lagere energietarieven of ondersteuning van dorpsprojecten.

Rodoe benadrukt dat Limburg echt één van de koplopers op het gebied van groengasproductie is. ‘In Den Haag wordt regelmatig gezegd: ‘Bel eens met Limburg als je meer wilt weten over groen gas.’ Dat zegt wel iets.’ Voor hem is het dan ook duidelijk dat de regio de komende jaren vol inzet op deze vorm van duurzame energie. ‘Ik zie dit echt als de toekomst. Het is een kans voor de landbouw, voor de leefomgeving én voor de energietransitie. Als we die samen benutten, maken we er in Limburg echt werk van.’

De LLTB heeft twee jaar geleden een energievisie opgesteld voor de komende jaren. Hierin staan de mogelijkheden die de agrarische sector heeft om bij te dragen aan de energietransitie. ‘Boeren en tuinders zijn en worden echt een onmisbare schakel in deze transitie’, vertelt Fons Kersten, hoofdbestuurder LLTB en portefeuillehouder Energie en Klimaat.  ‘Zeker de productie van groen gas kan een enorme bijdrage leveren en is een haalbare, realistische optie waarop we nu door moeten pakken.’ Volgens Kersten laat de verkenning die in Noord-Limburg gedaan is, goed zien welke positieve effecten groen gas biedt. ‘Onderzoek laat zien dat mono-mestvergisting jaarlijks miljoenen kubieke meter groen gas kan opleveren. Alleen in de vier deelnemende gemeenten kunnen hier zo’n 2200 woningen mee verwarmd worden. 

Het mes snijdt daarbij aan twee kanten, want mono-mestvergisting  gaat gepaard met forse milieuwinst. ‘Als sector produceren we circulair groen gas, en gelijktijdig verlagen we onze emissies door de mest vlot af te voeren naar de vergistingsinstallatie. Dit geeft 55 procent minder ammioniakemissie en 90 procent minder methaanemissie uit de stal. Daarnaast draagt het bij aan het dierwelzijn in de stal. Win-win dus, en door het collectief te gaan doen kunnen alle veehouders hieraan meedoen, ook de ondernemers met minder dieren in hun stal. Mono-mestvergisting is daarom ook een instrument dat past bij de gebiedsgerichte aanpak rond natura 2000. 

Kersten benadrukt daarbij dat een samenwerking zoals deze, waarin gemeenten, de sector en partners uit de keten, samen de schouders eronder zetten, essentieel is. ‘Als sector alleen kunnen we geen omslag maken in de transitie, we hebben elkaar nodig. De doelen die Holger Rodoe stelt, sluiten naadloos aan bij die van de LLTB. ‘Hoe mooi zou het zijn als we over een paar jaar met een aantal vergistingsinstallaties hele (nieuwbouw)wijken kunnen voorzien van groen gas, de gestelde doelen rondom emissiereducties halen en nog altijd koeien in de wei zien lopen? Dat is niet makkelijk, maar wel mogelijk!’

Kijk voor meer informatie en voor de energievisie van de LLTB op www.lltb.nl.